Heb jij onlangs een uitstrijkje laten maken en heb je een afwijkende uitslag te horen gekregen van je arts? Heb jij in plaats van de wenselijke PAP 1, een PAP 2, PAP 3a of PAP 3b? Wil je graag weten wat je hier naast de eventuele interventies van je arts, zelf tegen kunt doen? Lees dan vooral verder want er zijn veel mogelijkheden om iets tegen een afwijkend uitstrijkje te doen. In dit artikel geef ik je mijn top 5 beste tips om onder andere de gevolgen van een infectie met het HPV-virus te beperken.

In 2016 kreeg een vriendin van mij te horen dat ze een afwijkend uitstrijkje of een PAP 2 had. Er waren kleine celafwijkingen te zien. Ze schrok er behoorlijk van, hetgeen ik me goed kan voorstellen. Ook bij mij flitste er even door mijn hoofd: ‘als dit maar niet verslechterd’. Ze moest na een half jaar weer terugkomen bij haar arts voor een nieuwe controle. Aangezien ik werkzaam ben als orthomoleculair therapeut heb ik ze een advies gegeven, om haar gezondheidssituatie te verbeteren. Ze was er erg blij mee en vond het fijn dat ze mogelijk zelf invloed kon uitoefenen op het verdere verloop. Enkele maanden geleden heeft ze zich opnieuw laten testen en nu heeft ze een PAP 1 en zijn er geen afwijkingen meer gevonden. Natuurlijk zijn we hier allebei erg blij mee.

Waarom dit artikel?

Geïnspireerd door onder andere mijn eigen ervaring met een afwijkend uitstrijkje, heb ik besloten om hier een artikel over te schrijven. Daar komt nog bij 20% van de vrouwen die een uitstrijkje laat maken, te maken krijgt met een afwijkende uitslag bijvoorbeeld een PAP 2 of PAP 3a. Ik vind dit een behoorlijk hoog percentage. Daarom wil ik je graag laten zien, wat je hier zelf tegen kunt doen. Mijns inziens wordt er binnen de reguliere geneeskunde te weinig aandacht besteed aan het voorkomen van ziekte. Ik geef je daarom mijn beste tips die gericht zijn op de preventie van een PAP 2, PAP 3a, PAP 3b, PAP 4 en PAP 5 en op het beperken van de gevolgen van een infectie met het HPV-virus.  Als je mijn tips toepast, kun je het risico op escalatie mogelijk verkleinen. Het is echter geen garantie dat je nooit baarmoederhalskanker of cervixcarcinoom zult krijgen.

Waarover gaat dit artikel?

Ik vertel je allereerst wat over de oorzaken en symptomen van baarmoederhalskanker. Tevens geef ik je mijn beste tips die gericht zijn op de preventie van een PAP 2, PAP 3a, PAP 3b, PAP 4 en PAP 5 en op het beperken van de gevolgen van een infectie met het HPV-virus. Wil jij proberen om van een PAP 2 of PAP 3a (afwijkende situatie) een PAP 1 (normale situatie) te maken? Start dan met het verbeteren van je leefstijl. Om je een eindje op weg te helpen, geef ik je mijn GRATIS e-book ‘Eet gezond, voel je fitter!’ vol met heerlijke en gezonde recepten. Het verbeteren van je voedingspatroon is namelijk de basis van een goede gezondheid. Je kunt mijn e-book nu direct downloaden:

E-BOOK DOWNLOADEN

Baarmoederhalskanker

Met behulp van uitgebreide screeningsprogramma’s kan baarmoederhalskanker vaak in een vroeg stadium worden opgespoord. Dit de reden dat steeds minder vrouwen baarmoederhalskanker krijgen of eraan overlijden. Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van baarmoederhalskanker. Hieronder heb ik dit voor je op een rij gezet.

Oorzaken van baarmoederhalskanker

1. Het humaan papillomavirus (HPV);
2. Roken (vrouwen die roken hebben een grotere kans op baarmoederhalskanker dan niet-rokende vrouwen);
3. Seksueel risicogedrag zoals onbeschermd vrijen en wisselende seksuele partners;
4. Pilgebruik;
5. Het gebruik van groeiremmers in de puberteit;
6. Oestrogeendominantie (teveel oestrogeen ten opzichte van progesteron).

Symptomen van baarmoederhalskanker

Het belangrijkste symptoom van baarmoederhalskanker is abnormaal vaginaal bloedverlies. Dit vindt met name plaats na het vrijen maar ook op andere momenten dan de menstruatie. Het kan ook voorkomen dat er geen waarneembare symptomen zijn.

Het uitstrijkje

Met een uitstrijkje of PAP-test kunnen voorstadia van het cervixcarcinoom inzichtelijk worden gemaakt. Een normale uitslag wordt een PAP 1 genoemd. Is er sprake van een afwijkende uitslag dan heb je een PAP 2, PAP 3a, PAP 3b, PAP 4 of PAP 5. Als je een PAP 2 hebt, dien je hetzelfde onderzoek na 6 maanden te herhalen. Vanaf PAP 3a word je meteen doorverwezen naar een gynaecoloog. Meestal krijgen vrouwen dan te horen van de gynaecoloog dat ze drager zijn van het ‘hoog risico HPV-virus’. In de bestrijding van dit virus speelt je immuunsysteem een belangrijke rol. Daarover vertel ik je meer verderop in dit artikel.

Hoe laat je een uitstrijkje maken?

Wil je weten hoe een uitstrijkje precies gemaakt wordt? Bekijk dan onderstaande video.

Wat kun je zelf doen tegen een PAP 2?

Naast de eventuele interventies van je behandelend arts, zijn er verschillende manieren om zelfs iets te doen tegen een afwijkend uitstrijkje zoals een PAP 2. Ik heb mijn 5 beste tips hieronder voor je neergezet. Ik wens je veel succes bij het toepassen van mijn adviezsen en wens je toe dat jouw volgende uitstrijkje weer een normaal beeld laat zien.

Tip 1: Versterk je immuunsysteem

Je immuunsysteem is een afweersysteem tegen gevaarlijke indringers zoals virussen en schimmels, maar ook tegen lichaamseigen cellen zoals tumorcellen. Zodra ongewenste micro-organismen (virussen, bacteriën, schimmels en parasieten) je lichaam binnentreden, wordt je immuunsysteem actief. Maar wat nu als je immuunsysteem niet optimaal functioneert? In dat geval worden gevaarlijke indringers niet goed onschadelijk gemaakt. Dit geldt ook voor het HPV-virus. Ben jij drager van het HPV-virus? Dan is er een reële kans dat dit komt doordat je immuunsysteem niet optimaal functioneert. De kans dat een afwijkend uitstrijkje verdwijnt als je immuunsysteem sterker wordt, is erg groot. De vraag is echter nu: ‘hoe herken je een niet goed functionerend immuunsysteem’?

Symptomen van een slecht(er) functionerend immuunsysteem

De symptomen van een niet optimaal functionerend immuunsysteem kunnen zijn:

• Last van ontstekingen;
• Vaker ziek zijn;
• De aanwezigheid van een tumor;
• Een virusinfecties hebben;
• Last van allergieën;
•  De aanwezigheid van een auto-immuunziekte bijvoorbeeld diabetes type 1 of de ziekte van Hashimoto.

Je immuunsysteem sterker maken

Je kunt de werking van je immuunsysteem verbeteren door allereerst voldoende te slapen. Het verbeteren van je darmwerking is een andere manier om je immuunsysteem beter te laten functioneren. Kauw je eten goed en vermijd voedingsmiddelen waar je niet tegen kunt. Eet daarnaast producten die veel vitamine C bevatten zoals rozenbottel, rode peper, peterselie, paprika en bessen. Vitamine C ondersteunt je immuunsysteem. Zorg ervoor dat je bloedsuikerspiegel niet te veel schommelt. Eet langzaam opneembare koolhydraten zoals boekweit, groenten, quinoa en havermout en vermijd geraffineerde suikers. Vermijd ook genotsmiddelen zoals tabak, alcohol en drugs. Deze middelen onderdrukken de werking van je immuunsysteem. Hierdoor vermindert de afweer tegen virussen zoals het HPV-virus. Breng tot slot je hormonen in balans. Waarom is het belangrijk om je hormonen in balans te brengen? Om de simpele reden dat als je hormonen in balans zijn, je immuunsysteem beter functioneert.

Tip 2: Beperk stress

Als je stress ervaart wordt er in je bijnierschors cortisol aangemaakt. Ervaar je langdurig (te)veel stress, dan kan deze aanmaak verstoort raken. Je bijnierschors is dan niet meer in staat om voldoende cortisol aan te maken. Aangezien cortisol een ontstekingsremmer is, kun je bij teveel stress last krijgen van al dan niet waarneembare ontstekingen. Ontstekingen zorgen ervoor dat je immuunsysteem actiever wordt. Na verloop van tijd neemt vanwege de overactieve werking, de efficiëntie van je immuunsysteem af. Doe aan stressbeperking en zorg voor voldoende ontspannende momenten door bijvoorbeeld contact te maken met de natuur, te wandelen of te fietsen, yoga, meditatie en ontspanningsoefeningen.

Tip 3: Zorg voor een goede vitamine D-status

Witte bloedcellen zoals B-lymfocyten geven een primaire en secundaire immuunrespons ter neutralisatie van virussen. Witte bloedcellen hebben voldoende vitamine D nodig om goed te kunnen functioneren. Een goede hoeveelheid vitamine D in je lichaam bereik je volgens orthomoleculaire inzichten bij een serumconcentratie van minimaal 80 nmol/L en liefst 100 nmol/L. Deze concentraties liggen hoger dan in de reguliere geneeskunde worden voorgesteld. Via je huisarts kun je je vitamine D-status laten checken. Is jouw serumconcentratie te laag? Stel je dan vaker bloot aan de zon en/of slik een vitamine D3 supplement.

Tip 4: Pak oestrogeendominantie aan

Oestrogeendominantie betekent dat er teveel oestrogeen aanwezig is ten opzichte van progesteron. Oestrogeen en progesteron zijn twee vrouwelijke geslachtshormonen. Vrouwen met oestrogeendominantie hebben vaker last van afwijkende uitstrijkjes dan vrouwen waarbij de geslachtshormonen in balans zijn. Verminder of voorkom daarom een oestrogeendominantie. Met behulp van onderstaand artikel van mij kun je zien of je een oestrogeendominantie hebt en tevens wat je er tegen kunt doen.

HORMOON DISBALANS TEST

Tip 5: Maak gebruik van specifieke voedingssupplementen

Er zijn verschillende voedingssupplementen die helpen om je immuniteit te verbeteren of om je hormonen in balans te brengen. Hierbij kun je denken aan L-Glutamine en probiotica voor het verbeteren van je darmwerking en vitamine C, vitamine D3, zink, visolie en kurkuma voor de ondersteuning van je immuunsysteem. DIM (Diindolylmethaan) gebruik ik soms voor het verminderen van oestrogeendominantie. Het is wel raadzaam om supplementen altijd in overleg met een deskundige te nemen. De dosering, het soort supplement of combinatie van supplementen bepalen namelijk het therapeutisch effect.

Tot slot

Heb je hulp nodig bij het verminderen of oplossen van je klacht(en) zoals een afwijkend uitstrijkje of PAP 2? Dan kan ik je hier als gecertificeerd en ervaren hormooncoach goed bij helpen. Met het hormoonbalansprogramma van Fit en Gezond Leven (vestigingen in Utrecht en Culemborg) breng je je hormonen weer in balans en verbeter je de werking van je immuunsysteem.

Wil je meer lezen? Bekijk dan eens het volgende artikel: HORMONALE BALANS HERSTELLEN

Ik ben benieuwd wat je van mijn artikel vindt en ik stel het op prijs als je een reactie achterlaat onderaan dit blog. Je krijgt altijd en reactie terug. Ik waardeer het als je mijn bericht wilt delen op social media. 

Met gezonde groet,
Gilbèrt Brouwer

Ben jij benieuwd wat het hormoondieet is en hoe dit dieet kan bijdragen aan het verminderen van gezondheidsklachten? Dan raad ik je aan om verder te lezen. Het hormoondieet wordt ook wel het ‘hormoonbalansdieet’ genoemd. Dit hormoondieet is ontwikkeld door Ralph Moorman, bij wie ik een opleiding tot Trainer Hormoonfactor of hormooncoach heb gevolgd. Het hormoondieet is anders dan de meeste andere diëten.

Wat is het hormoondieet?

Het hormoondieet is gebaseerd op een aantal voedingsvoorschriften en niet op caloriebeperking. Het hormoondieet is dus eigenlijk geen echt dieet, maar meer een verandering van leefstijl. Dit dieet heeft een gunstige invloed op je hormonen. Door het hormoondieet toe te passen, verbeter je dus je hormonale balans. Hieronder staan alle hormonen genoemd, waarop het hormoonbalansdieet een gunstige invloed heeft. Voor de volledigheid heb ik er ook de functies en problemen bijgezet die vaak voorkomen.

Hormonen die beïnvloedt worden door het hormoonbalansdieet

Schildklierhormoon: functies	Schildklierhormoon: problemen
Regulering lichaamstemperatuur	Te trage schildklier door een mineralentekort (zink, jodium, selenium), teveel stress, leverbelasting etc.
Regulering verbranding	Te snelle schildklier door auto-immuunziekten, ontstekingen etc.
Zenuwgeleiding
Immuunsysteem
Vetstofwisseling

 

Insuline: functies	Insuline: problemen
Verlagen bloedsuikerspiegel	Te hoge insulineaanmaak door teveel suikers en snelle koolhydraten, stress, overgewicht etc.
Glucose omzetten in glycogeen (opgeslagen koolhydraten in de lever en spieren)	Te lage insulineaanmaak: diabetes type 1 & 2
Vetopslag
Remmen van de omzetting van eiwitten in glucose
Stimuleren eiwitopslag in de spiercel

Groeihormoon: functies	Groeihormoon: problemen
Lengtegroei skelet	Te weinig groeihormoon door te lage eiwitinname, slecht slapen, teveel stress en suiker
Spieropbouw	Teveel groeihormoon (komt minder vaak voor) (tumor hypofyse)
Vetverbranding
Groei nagels, haren, collageen
Energie

Cortisol: functies	Cortisol: problemen
Verhoogt bloedsuiker	Teveel cortisol door teveel stress, ontstekingen, te weinig ontspanning en slaap
Breekt eiwit af voor glucose	Te weinig cortisol: bijnieruitputting / burn-out
Ontstekingsremming
Stimuleert vetopslag op de buik
Beïnvloedt hart- en bloedvaten, hersenen en slaappatroon

Testosteron: functies	Testosteron: problemen
Spieropbouw	Te weinig testosteron door stress, slecht slapen, verkeerde vetten, medicijnen etc.
Vetverbranding	Teveel testosteron bij vrouwen: PCOS
Verbetert humeur en daadkracht
Maakt mannelijk
Libidoverhogend

 

Oestrogeen: functies	Oestrogeen: problemen
Gaat osteoporose tegen	Te weinig oestrogeen door de overgang, verwijdering van eierstokken, een laag vetpercentage etc.
Libido verhogend	Teveel oestrogeen door candida, stress, xeno-oestrogenen etc.
Potentieel dikmakend
Verbetert de huid
Vervrouwelijken

 

Progesteron: functies	Progesteron: problemen
Potentieel afslankend	Te weinig progesteron door teveel stress of candida
Minder vocht vasthouden
In stand houden zwangerschap
Geeft rust
Bevordert nachtrust

 

Melatonine: functies	Melatonine: problemen
Doorslapen	Te weinig melatonine: slaapproblemen
Inslapen
Antioxidant
Ondersteuning immuunsysteem

 

Voordelen van het hormoondieet

Het hormoonbalansdieet heeft verschillende voordelen:

• Het is goed vol te houden, omdat je geen honger hoeft te lijden;
• Het energieverbruik van je lichaam in rust stijgt (hierdoor val je gemakkelijker af);
• Je lichaam komt in een spieropbouwmodus in plaats van een vetopslagmodus;
• Je krijgt vaak meer energie en een mooiere huid;
• Veel gezondheidsklachten verminderen of verdwijnen door dit dieet;
• Je hoeft je geen zorgen te maken dat je teveel of te weinig eet;
• Je kunt genieten van heerlijk, vers eten.

Voor wie is het hormoondieet geschikt?

Het hormoondieet is in het bijzonder geschikt voor mensen die graag willen afvallen. Met dit dieet is het zelfs mogelijk om plaatselijk af te vallen. Daarnaast is het hormoonbalansdieet goed voor iedereen die gezonder willen gaan leven en/of last heeft van gezondheidsklachten zoals:

• Acne
• Auto-immuunziektes zoals alopecia androgenetica
• Cellulitis
• Bijnieruitputting
• Endometriose
• Diabetes type 2
• Problemen rondom de menstruatie
• Masthopathie (pijnlijke borsten)
• Migraine
• PCOS
• PMS
• Hoge bloeddruk
• Laag libido
• Leverproblemen
• Pijn bij het vrijen
• Vaginale schimmelinfecties
• Vruchtbaarheidsproblemen
• Osteoporose
• Ontstekingen
• Slaapproblemen

Belangrijkste regels van het hormoondieet

Hieronder heb ik de 10 belangrijkste regels van het hormoondieet voor je neergezet:

Eet voldoende en lijd geen honger

Als je te weinig calorieën binnenkrijgt, dan is dit schadelijk voor je hormonale balans. Je stofwisseling vertraagt en je capaciteit om vet te verbranden neemt af. Daarnaast krijg je te weinig voedingsstoffen binnen, om voldoende hormonen mee te kunnen maken en af te breken. Zorg er voor dat je voldoende eet en dat je de ‘goede dingen’ eet. Eet dus conform de regels van het hormoondieet. Hierdoor kan je hormonale balans herstellen en als jij evenwichtige hormonen hebt, is je honger- en verzadigingsgevoel in evenwicht. Dit honger- en verzadigingsgevoel wordt gereguleerd door de hormonen leptine en ghreline. Als deze hormonen in evenwicht zijn, hoef je je geen zorgen meer te maken dat je teveel of te weinig eet.

Eet vers, puur en onbewerkt voedsel

Ons lichaam is afgestemd op het eten van vers, puur en onbewerkt voedsel dat vrij is van antibiotica, groeihormonen, geur-, kleur-, smaakstoffen en conserveringsmiddelen. Als je terugkijkt in de geschiedenis van de mens, hebben we ook het langst onbewerkt voedsel gegeten. Pas sinds de laatste eeuw, zijn er steeds meer bewerkte voedingsmiddelen op de markt gekomen. Bewerkte voedingsmiddelen bevatten meestal veel meer suiker, zout, plantaardig vet en transvet, dan onbewerkte voedingsmiddelen. Door veel bewerkte voedingsmiddelen te eten, krijg je te weinig goede voedingstoffen binnen en een overmaat aan slechte voedingsstoffen. Eet daarom puur, onbewerkt en vers voedsel. Hierbij kun je denken aan knollen, bollen, noten, zaden, pitten, vlees, vis, gevogelte, wild, ei, granen, peulvruchten, soja, groenten en fruit.

Kies voor biologische voeding

In 2014 werd de grootste studie ooit uitgevoerd, wat betreft de vergelijking tussen biologische gewassen versus conventioneel geteelde gewassen (Universiteit van Newcastle). In biologische gewassen zitten 20 tot 40% meer antioxidanten, dan in gewone voeding. Door voor biologische voeding te kiezen, krijg je dagelijks het equivalent van 1 tot 2 porties groente of fruit binnen, zonder de extra calorieën daarvan te consumeren. Kies daarom altijd voor biologische voeding. Ondanks dat biologische voeding duurder is de gewone voeding, wordt dit ruimschoots gecompenseerd door de hogere voedingswaarde. Andere belangrijke voordelen van biologische voeding zijn:

• Geen chemische bestrijdingsmiddelen;
• Geen genetisch gemanipuleerde ingrediënten;
• Minder tot geen chemische e-nummers (check altijd even het etiket);
• Minder nitraat in groenten en fruit;
• Geen antibiotica en chemische groeihormonen in vlees;
• Gekweekt op volle, goede grond.

Eet koolhydraten met mate

Met het eten van koolhydraten is ‘op zich’ niks mis. Sterker nog, koolhydraten zijn onmisbaar voor onder andere je hersenen, rode bloedlichaampjes en schildklier. De meeste mensen eten echter teveel koolhydraten en de verkeerde koolhydraten zoals geraffineerde ‘snelle suikers’. Als je niet aan topsport doet, mag je voeding voor niet meer dan 50% uit koolhydraten bestaan. Alleen bij de meeste mensen bestaat de voeding voor 70% uit koolhydraten.

Laat snel opneembare koolhydraten zoals ijs, snoep, koek, witte rijst, pasta, suiker etc. staan. Kies voor langzaam opneembare koolhydraten en eet ze met mate (30% – 50% van het totaal). Langzaam opneembare koolhydraten zijn: ’teff, gierst, amaranth, quinoa, boekweit, havermout, zilvervliesrijst, groenten en fruit’.

Eet genoeg eiwitten

Eiwitten zijn de bouwstoffen van je lichaam, waarmee ook hormonen worden aangemaakt. Ze zijn opgebouwd uit aminozuren. Een keten van aan elkaar geplakte aminozuren vormt een eiwit. Er zijn essentiële aminozuren en niet-essentiële aminozuren. Essentiële aminozuren zijn noodzakelijk voor allerlei lichaamsprocessen. Je kunt ze alleen via je voeding binnenkrijgen.

Dierlijke eiwitten hebben een hogere kwaliteit en zijn vaak beter opneembaar dan plantaardige eiwitten. Binnen het hormoonbalansdieet worden zowel plantaardige eiwitten als ook dierlijke eiwitten geadviseerd. Hierbij kun je denken aan: rundvlees, kip, kalkoen, vis, eieren, peulvruchten, granen, soja en eiwitpoeder. Zorg voor voldoende variatie en mijdt varkensvlees.

Eet voldoende vet

Ben jij bang dat als je teveel vet eet, je aankomt in gewicht? Als dit zo is, dan kan ik je gerust stellen. Eén van de grootste vergissingen van deze tijd, is dat vet de hoofdoorzaak is van overgewicht. Dit is niet het geval, want suiker is de boosdoener. Er zijn tal van onderzoeken die dit bevestigen. Onderstaande video gaat over de schadelijke effecten van suiker.

Vetten hebben juist veel verschillende functies die essentieel zijn voor een goede gezondheid. Ten eerste worden je bijnier- en geslachtshormonen gemaakt uit vet. Eet je te weinig vet, dan kunnen deze hormonen minder goed worden aangemaakt. Daarnaast zijn vetten ook bouwstoffen, die een belangrijk bestanddeel van je celmembranen vormen. Tot slot vormen vetten een oplosmiddel voor de in vet oplosbare vitamines A, D, K en E. Ze hebben een beschermende functie en gaan warmteverlies tegen.

Het is belangrijk om te kijken welke vetten je eet. Teveel plantaardige omega-6 vetten, transvetten en geoxideerde vetten, zijn schadelijk voor je gezondheid. Eet wel regelmatig olijfolie, noten, olijven, avocado, roomboter, kokosolie, eieren en omega-3 vetzuren. Eet met mate omega-6 vetzuren zoals zonnebloemolie en sesamolie.

Maak ook gebruik van dierlijke eiwitbronnen (vis, vlees en gevogelte)

Biologisch vlees, dat vrij is van e-nummers, bevat veel essentiële voedingstoffen die je hormoonhuishouding gunstig beïnvloeden. Bovendien is de kwaliteit (biologische waarde) van dierlijk eiwit hoger dan van plantaardig eiwit. Er zijn verschillende hormonen die worden gemaakt uit eiwit zoals: ‘groeihormoon, melatonine en schildklierhormoon’. Eet daarom regelmatig vlees, vis en gevogelte. Hierbij kun je denken aan wild, biefstuk, tartaar, rundergehakt, haring, makreel, zalm, sardines, ansjovis, kip en kalkoen.

Eet voedingsmiddelen die je hormonen extra sterk beïnvloeden

Er zijn een aantal voedingsmiddelen die een sterke invloed uitoefenen op je hormonen. Deze voedingsmiddelen kunnen ertoe bijdragen dat je hormonale balans verbetert. Daarom wil ik je adviseren om de volgende producten regelmatig te eten:

• Eieren zijn goed voor je schildklier, groeihormoon en testosteron;
• Kruiden zoals zwarte peper, gember en kurkuma zijn goed voor het verlagen van het vrouwelijke hormoon oestrogeen;
• Zeekraal, zeewier en algen bevatten veel jodium en zijn goed voor je schildklier;
• Vette vis bevat veel omega-3 vetzuren en hebben een gunstige werking op de hormonen insuline, cortisol en oestrogeen;
• Cacao is goed voor je testosteron;
• Blauwe bessen verlagen je oestrogeen en insuline en verhogen je testosteron;
• Paranoten bevatten veel selenium en dat nodig voor een goede schildklierwerking.

Kook bewust en bereid je voedsel op een goede manier

Hoe kun je bewust koken en je voedsel op een goede manier bereiden? Dit kun je doen aan de hand van de volgende punten:

1. Geen maaltijden bereiden in de magnetron;
2. Bakken in verzadigd vet (hiermee voorkom je dat het vet oxideert en ranzig wordt);
3. Geen eten bewaren in plastics (plastic bevat schadelijke stoffen zoals weekmakers en BPA, die je hormonale balans verstoren);
4. Groenten stomen of kort koken (vitamines en mineralen blijven beter bewaard);
5. Bak op een lage temperatuur (aangebrand vlees is kankerverwekkend);
6. Bak in een gietijzeren of emaillen pan (een teflon pan bevat teveel schadelijke stoffen);
7. Filter je drinkwater (water bevat tegenwoordig steeds meer vrouwelijke hormonen, die je hormonale balans verstoren).

Beloon jezelf af en toe voor je gezonde eetpatroon

Beloon jezelf af en toe. De boog kan immers niet altijd gespannen staan. Bovendien is dat niet goed voor de balans in je stresshormoon cortisol. Vergeet daarom de gouden regel niet: de 80/20 regel. 80% gezond bewust, 20% kan ook best wat minder gezond! Natuurlijk is het wel zo dat hoe bewuster je eet, hoe meer resultaat je kunt verwachten. Je zult merken dat door het hormoonbalansdieet te volgen, de behoefte aan ongezond eten steeds minder wordt.

Paleo dieet

Het hormoonbalansdieet lijkt veel op het paleo dieet. Er zijn slechts twee duidelijke verschillen waar te nemen. Zo maakt het paleo dieet geen gebruik van granen en van peulvruchten. Het hormoondieet bevat wel peulvruchten, in beperkte mate en verder glutenvrije granen zoals boekweit, amaranth, teff en quinoa.

Caloriebeperkend dieet

Veel van de diëten die tegenwoordig worden aangeboden, zijn gebaseerd op het langdurig beperken van calorieën. Zodra je minder calorieën binnenkrijgt dan je eigenlijk nodig hebt, gaat je lichaam in de ‘spaarstand’. Dit zorgt ervoor dat je lichaam op een efficiënte manier vet gaat vasthouden. Daar komt nog bij dat als je gedurende zeven dagen een dieet volgt, er een afname van de werking van het hormoon leptine is van 50%. Leptine is een lichaamseigen hormoon dat helpt bij je vetverbranding. Volg je een dieet dan neemt dus je capaciteit om vet te verbranden af.

Als je afvalt van een caloriebeperkend dieet, wordt dit vooral veroorzaakt door een afname van je spiermassa. Je vetmassa daalt maar zeer beperkt, omdat je lichaam het vet dus vasthoudt. Het is juist je spiermassa die ervoor zorgt dat je vet kunt verbranden. Zodra je stopt met het dieet, komen de kilo’s er snel weer bij en ben je slapper dan voorheen. Een dieet is op de lange termijn niet vol te houden, bovendien ontstaan er allerlei tekorten aan essentiële voedingsstoffen en je stofwisseling vertraagt. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel van aankomen en afvallen. Het volgen van een dieet geeft daarom meestal kort geluk maar ‘lange pijn’. (bron: www.fitengezondleven.nl)

Hormoonbalansdieet & hormoonbalans programma

Het hormoonbalansdieet is een belangrijk onderdeel van mijn (online) hormoonbalans programma. Het hormoonbalans programma bestaat uit drie kernonderdelen: ‘voeding, beweging en/of training en stressbeperking’. Het is een zeer succesvol programma, waar de meeste mensen met gezondheidsklachten en/of overgewicht baat bij hebben.

Wil je graag meer weten over mijn (online) hormoonbalans programma?

Scrol dan naar beneden en klik op de button ‘Bekijk het programma’.

Wil je graag het boek ‘Het Hormoonbalansdieet’ met een leuke korting bestellen?

Neem dan contact met me op via het contactformulier.

Ben je op zoek naar meer informatie om je hormonen in balans te brengen? Klik dan hier: ‘hormonale balans herstellen‘.

Een ander artikel wat ik heb geschreven gaat over de overgang. Ben je hierin geïnteresseerd? Klik dan op de link: ‘hoe lang duurt de overgang‘?

Ik ben benieuwd wat je van mijn artikel vindt en wat je ervaringen zijn met dit dieet. Kun je mij dit laten weten door een bericht achter te laten onderaan dit blog? Je krijgt altijd een reactie terug. Ik waardeer het als je mijn artikel deelt op social media. 

Met gezonde groet,

Gilbèrt Brouwer

Trainer Hormoonfactor

Heb jij last van stress, hardnekkig buikvet, slaapproblemen, een hoge of lage bloeddruk, laag libido, ontstekingen, spiermassaverlies (bolle buik, dunnen armen, geen kont bij mannen), geheugenproblemen, algehele zwakte met name in de ochtend, vermoeidheid, licht in het hoofd zijn, nervositeit, agitatie of angst? Dan maak je waarschijnlijk teveel of te weinig cortisol aan. Om ervoor te zorgen dat dit weer in de juiste verhouding wordt aangemaakt, geef ik je mijn top 10 beste tips waarmee jij je stresshormoon cortisol verlagen kunt. Voordat ik dat ga doen, wil ik je graag eerst iets meer vertellen over wat er gebeurt als je stress ervaart. Wil je liever gelijk mijn tips bekijken, waarmee je je cortisol verlagen kunt? Via de inhoudsopgave kun je hier direct naartoe bewegen.

De stressrespons

Zodra je stress ervaart, om wat voor reden dan ook, komt er een signaal binnen bij je hypothalamus. Je hypothalamus maakt deel uit van de hersenstam. Vanuit dit hersendeel worden veel verschillende lichaamsprocessen gereguleerd. Hierbij kun je denken aan het reguleren van je waterhuishouding, bloeddruk, het 24-uursritme van je lichaam, expressie van emoties zoals woede en plezier, besturing van je hormonale systeem, lichaamstemperatuur en stofwisselingssnelheid. Je hypothalamus reguleert deze lichaamsprocessen in verbinding met je zenuwen en via contact met je hypofyse. Op het moment dat je hypothalamus een stresssignaal binnenkrijgt, maakt het een hormoon aan dat corticotropin releasing hormone heet. Vaak wordt hiervoor de term CRH gebruikt.

Met dit hormoon stimuleert de hypothalamus je hypofyse om adreno corticotrophic hormone aan te maken. Dit hormoon wordt ook wel ACTH genoemd. ACTH geeft vervolgens een signaal door aan je bijnierschors. Zodra je bijnierschors het signaal van ACTH ontvangt, produceert deze onder andere het stresshormoon cortisol. Als er voldoende in je bloed zit, dan maakt je hypothalamus minder CRH aan. Vervolgens verlaagt je hypofyse de aanmaak van ACTH, waardoor je bijnierschors minder cortisol maakt. Hierdoor komt je lichaam weer terug in een evenwichtstoestand.

Je bijnierschors bestaat uit drie verschillende onderdelen die elk hun eigen hormonen aanmaken. De buitenste schorslaag produceert hormonen die invloed hebben op je mineraalhuishouding. De belangrijkste vertegenwoordiger van deze groep is het hormoon aldosteron. De middelste schorslaag produceert hormonen die je glucosehuishouding beïnvloeden. Het meest voorkomende hormoon binnen deze groep is cortisol. De binnenste laag produceert zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtshormonen. Hiertoe behoren: ’testosteron, oestrogeen en progesteron’.

Hieronder heb ik een video geplaatst waarin het bovenstaande proces nog eens wordt uitgelegd. In deze video wordt ook gesproken over de aanmaak van adrenaline en nor-adrenaline via het bijniermerg. Dit is goed weergegeven. Echter, omdat ik me in dit artikel tot cortisol wil beperken, heb ik dit niet nader toegelicht.

Wat is cortisol?

Cortisol wordt ook wel je stresshormoon genoemd, omdat het in reactie op stress wordt aangemaakt door je bijnierschors. Op het moment dat je in een stressreactie terecht komt, heeft je lichaam energie nodig. Althans zo was het heel vroeger, toen we nog moesten vluchten of vechten voor dreigend gevaar (zoals een aanstormende tijger). Tegenwoordig is dit lang niet altijd meer het geval. Soms ervaren we gewoon stress en hoeven we echt niet te vechten of te vluchten. Je lichaam houdt er alleen geen rekening mee, of je die energie nu wel of niet nodig hebt. Bij elke stressprikkel wordt er energie aangemaakt. Je stresshormoon zorgt er op twee manieren voor dat dit gebeurt:

• Het bevordert de omzetting van aminozuren (spiereiwitten) en glycogeen (opgeslagen koolhydraten in je lever en in je spieren) in glucose;
• Het zorgt ervoor dat je celwand minder gemakkelijk glucose doorlaat.

Door deze twee processen stijgt je bloedsuikerspiegel om je lichaam van energie te voorzien. Cortisol heeft nog andere belangrijke functie: het is de meest krachtige ontstekingsremmer van je lichaam. Je stresshormoon beïnvloedt ook je hersenen, slaappatroon en hart- en bloedvaten door je aderen te laten samentrekken, waardoor je bloeddruk stijgt.

Waardoor raakt cortisol uit balans?

Je stresshormoon raakt in eerste instantie uit balans, als er door je bijnieren teveel cortisol wordt geproduceerd. Dit is het geval als je ontstekingen in je lichaam hebt, bij een verstoord dag- en nachtritme, bij een lage bloedsuikerspiegel en als je stress ervaart. Als je gedurende langere tijd teveel stresshormoon moet aanmaken, raken je bijnieren op een gegeven moment uitgeput. Je hebt dan bijnieruitputting. Bij een uitgeputte bijnier kan je lichaam niet meer genoeg cortisol produceren. Hierdoor ontstaan er vaak allerlei vage klachten en ontstekingen.

Cortisol verlagen: 10 tips

Hieronder staan mijn 10 tips waarmee je je stresshormoon cortisol verlagen kunt.

Tips 1: Doe ademhalingsoefeningen

Mensen die veel stress ervaren ademen vaak te snel, soms meer dan 20 keer per minuut. Soms ademen mensen als gevolg van stress te langzaam. Ze houden hun adem in of ‘vergeten’ te ademen tijdens een gesprek. Een normale ademhalingsfrequentie in rust is ongeveer 6 keer per minuut. Of dat stressklachten nu ontstaan door een te snelle of te langzame ademhaling of dat dit precies andersom is, laat ik in het midden. Het is wel zo dat mensen die dagelijks ademhalingsoefeningen doen, minder stress ervaren en hun stress beter onder controle hebben, dan mensen die dit niet doen.

Hoe vaak adem jij per minuut?

Om vast te stellen of je te snel of te langzaam adem haalt, kun je je ademhalingsfrequentie meten. Dit doe je door gedurende één minuut te tellen hoe vaak je adem haalt. Eén ademhaling start bij de aanvang van je inademing en stopt wanneer je helemaal hebt uitgeademd, tot vlak voor je volgende inademing. Het kan zijn dat als je dit experiment zelf uitvoert, dat je het resultaat teveel beïnvloed. Je wordt je namelijk meer bewust van je ademhaling. Dit kan tot een andere uitslag leiden, dan wanneer jij je er niet bewust van bent. Daarom kun je ook je partner of een goede vriend vragen om je ademhalingsfrequentie te meten, op een onverwachts moment.

Ademhalingsoefeningen

Hieronder staan 2 ademhalingsoefeningen die je dagelijks kunt toepassen.

Ademhalingsoefening 1 (10-15 minuten / dagelijks)

Ga rechtop zitten, in de kleermakerszit (de lotushouding) of gewoon op een stoel. Wanneer je in de lotushouding zit, laat je je handen rusten op je knieën, met je handpalmen naar boven. Zit je op een stoel, houd dan je armen gebogen voor je op de hoogte van je borst. Houd je handen los gesloten. Adem rustig uit door je mond en in door je neus. Bij een rustige ademhaling open je je handen en laat je alles los waar je niet meer aan wilt denken. Probeer hier net zo lang over te doen als dat je uitademt. Bij de inademing sluit je je vingers en denk je aan fijne dingen. Ga verder in je eigen rustige tempo. Verander je ademhaling niet, laat deze komen en gaat zoals die voor jou prettig is.

(bron: Verademing)

Ademhalingsoefening 2 (10-15 minuten / dagelijks)

Ga zitten met beide voeten op de grond. Adem in door je neus, niet te diep. Adem uit door je mond, verleng je uitademing door een tuitje van je mond te maken. Let er op dat je niet te diep inademt, maar wel naar je buik. Niet te diep betekent dat je niet overdreven veel lucht naar binnen moet happen. Zittend op een stoel heb je niet veel zuurstof nodig, als je de zuurstof slim gebruikt. Dus adem rustig in en verleng simpelweg de uitademing.

(bron: Verademing)

Als je je stresshormoon cortisol verlagen wilt, kun je het best dagelijks 1 of 2 ademhalingsoefeningen doen. Neem per oefening ongeveer 10 tot 15 minuten de tijd. Een mooi moment om dit te doen is, bij het opstaan, voor het avondeten en voor het slapen gaan.

Tip 2: Verminder je ontstekingsgevoeligheid

Er zijn twee hoofdsoorten ontstekingen. De normale ontsteking die roodheid, zwelling en pijn tot gevolg heeft en de stille ontsteking. Stille ontstekingen worden ook wel laaggradige ontstekingen genoemd. Deze laatste vorm is minder bekend en bij een bloedonderzoek komt de aanwezigheid van een laaggradige ontsteking niet goed naar voren. Stille ontstekingen kunnen dus bestaan, zonder dat ze worden waargenomen. Laaggradige ontstekingen liggen aan de basis van allerlei chronische gezondheidsklachten zoals: ‘kanker, depressie, fibromyalgie, chronische stressklachten en chronische vermoeidheid’.

Hoe meer stille ontstekingen je hebt, hoe meer stresshormoon je aanmaakt om dit te bestrijden. Verminder daarom je ontstekingsgevoeligheid, daarmee kun je je cortisol verlagen. De volgende adviezen kunnen je hierbij helpen:

• Gebruik dagelijks olijfolie (olijfolie bevat ontstekingsremmende stoffen);
• Zorg voor voldoende vitamine D (minimaal 80 nmol/L);
• Eet glutenvrij;
• Gebruik kruiden en specerijen zoals kurkuma, gember, brandnetel, citroengras, ui, knoflook en kruidnagel;
• Eet vezelrijke voeding zoals, kokos, kokosmeel, noten, zaden en groenten en fruit;
• Vermijd transvetten.

Tip 3: Verminder relatiestress

Heb jij last van relatiestress? Probeer hier dan eerst met je partner uit te komen door het gesprek aan te gaan. Zijn de problemen hardnekkig en kom jullie er zelf niet uit? Blijf er dan niet te lang mee doorlopen. Hebben jullie weleens overwogen om relatietherapie te starten? Relatietherapie is een ontdekkingstocht waarin steeds duidelijker wordt wat er zich tussen jullie afspeelt en hoe dit kan worden verbetert. Met relatietherapie is er een mogelijkheid om jullie verbinding weer liefdevol en stromend te krijgen, met hulp van de ander. Indien jullie relatietherapie overwegen, dan beveel ik Praktijk Centraal Hart in Utrecht van harte aan.

Tip 4: Zorg voor voldoende slaap

De anti-stresshormonen groeihormoon en testosteron bereiken hun piek gedurende de nacht als je slaapt. Dus als je voldoende slaapt, maak je minder stresshormonen aan. Door goed te slapen kun je je cortisol verlagen. Zorg er daarom voor dat je voldoende slaapt. Gemiddeld is dit ongeveer 7 tot 8 uur per nacht. Ga, als dit mogelijk is, op regelmatige tijden naar bed. Sta op regelmatige tijden op. Bouw je dag goed af voordat je gaat slapen. Begin hier ongeveer 2 uur van tevoren mee. Slaap in een goed geventileerde kamer die helemaal donker is, vrij van elektrische apparaten. Gebruik eventueel oordoppen als je last hebt van omgevingsgeluiden.

Tip 5: Maak meer tijd vrij voor jezelf

Door teveel te werken, alsmaar bezig te zijn en te weinig ontspanning te nemen, maak je meer stresshormonen aan. Je kunt deze balans herstellen door meer ontspannende activiteiten in te plannen. Dit kan voor ieder mens verschillend zijn. Kijk dus goed wat het beste bij jou past. Respecteer de pauzes op je werk en plan niet je hele weekend vol. Gebruik je weekend ook om te ontspannen en weer tot rust te komen. Je kunt aan de volgende dingen denken om te zorgen voor meer ontspanning:

• Maak een wandeling in het bos;
• Lees een goed boek;
• Ga een dagje naar de sauna;
• Laat je eens masseren door je partner of door een masseuse of masseur;
• Luister naar rustgevende muziek;
• Doe een meditatie;
• Neem een warm bad;
• Etc.

Als je je cortisol verlagen wilt, is belangrijk om dagelijks ontspannende activiteiten in te plannen.

Tip 6: Train kort, intensief en niet te vaak

Als je te vaak en te lang traint, maak je meer stresshormonen aan en wordt het trainingseffect voor een belangrijk deel teniet gedaan. De aanmaak van testosteron en groeihormoon zullen dan dalen en je gaat meer vet opslaan en spieren afbreken. Neem daarom voldoende hersteltijd tussen 2 trainingen in en train niet langer dan een uur. Als je net begint met trainen of pas begonnen bent, is het belangrijk om je inspanningsactiviteit geleidelijk te verhogen. Maak gebruik van een trainingsschema van internet, of stel dit samen in overleg met een personal trainer. Last but not least: ‘door na je training iets te eten en te drinken beperk je ook de cortisol-aanmaak’ en kun je je stresshormoon cortisol verlagen.

Tip 7: Vermijd snelle suikers

Snel opneembare koolhydraten laten je bloedsuikerspiegel snel stijgen. Als reactie hierop maakt je lichaam het hormoon insuline aan. Onder invloed van insuline daalt je bloedsuikerspiegel snel en kan er gemakkelijk een te lage bloedsuikerspiegel ontstaan. Op het moment dat je bloedsuiker te laag is, maak je meer stresshormonen aan. Daar komt nog bij dat ‘snelle’ suikers je ontstekingsgevoeligheid verhogen. Nog een reden dus om geen of weinig snelle suikers te eten. Mijn advies is om te kiezen voor langzaam opneembare koolhydraten zoals: ‘groenten, zure fruitsoorten, glutenvrije granen en peulvruchten’. Door anders te eten kun je dus ook je cortisol verlagen.

Tip 8: Stressverhogende gedachten verminderen

Heb jij ook last van stressverhogende gedachten. Dan ben je niet de enige. Dit soort gedachten kun je zien als ‘stress tussen de oren’. Hierbij kun je denken aan persoonlijke overtuigingen als:

• Ik kan het niet;
• Ik ben niet mooi genoeg;
• Ik ben bang om te falen;
• Ik doe het niet goed genoeg;
• Ik ben het niet waard;
• Etc.

Probeer erachter te komen wat jouw belemmerende overtuigingen zijn. Met de volgende methoden kun je je stressverhogende gedachten verminderen en je cortisol verlagen:

1. NLP (Neuro Linguïstisch Programmeren);
2. Byron Katie (4 vragen die je leven veranderen);
3. Rationeel Emotieve Therapie;
4. Relativeren en humor.

Tip 9: Vaker hulp vragen

Door vaker hulp te vragen als dit nodig is, kom je minder snel in tijdsnood of in de problemen. Hiermee voorkom je dat je stressniveau te hoog oploopt. Heb je moeite met hulp vragen? Dan zitten er persoonlijke overtuigingen in de weg. Probeer hier eerst achter te komen. Belemmerende overtuigingen kun je met behulp van de eerder genoemde methoden veranderen.

Stel jezelf eerst de volgende vragen:

1. Heb ik hulp nodig?
2. Hoe moet dat eruit zien of wat voor soort hulp heb ik nodig?
3. Door wie wil ik geholpen worden?
4. Wil ik wel hulp vragen of kan ik het echt zelf

Stappenplan voor het vragen van hulp

1. Geef aan waar je precies hulp voor wilt vragen (vertel waar je mee zit);
2. Leg uit wat het probleem is;
3. Vertel wat je concreet van de ander verwacht;
4. Maak duidelijke afspraken als de ander bereid is om te helpen.

Tip 10: Drink weinig koffie en thee

Cafeïnehoudende dranken zoals koffie en gewone thee stimuleren de aanmaak van je stresshormoon en belasten je bijnieren. Cafeïne maakt je fit als je geen puf meer hebt en eigenlijk even moet pauzeren. Dat is voor een keer niet erg. Maar als je dagelijks meer dan 2 koffie of thee met cafeïne per dag drinkt, is de belasting veel te groot. Drink daarom maximaal 1 tot 2 kopjes biologische koffie of thee per dag. Gezuiverd water, kruidenthee, groentesap en kokoswater zijn goede alternatieven voor koffie en thee met cafeïne. Door minder koffie en gewone thee te drinken, kun je je cortisol verlagen.

Blijf je last houden?

Blijf jij last houden van hormonale klachten en ben je op zoek naar een hormooncoach? Dan kan ik jou hiermee helpen. Ik ben Gilbèrt Brouwer en ik ben opgeleid tot Trainer Hormoonfactor of hormooncoach. Met mijn hormoonbalans programma help ik jou om je hormonen terug in balans te brengen, waardoor je gezondheidsklachten meestal vanzelf weer verdwijnen. Je kunt kiezen voor individuele 1 op 1 begeleiding in Utrecht, Culemborg of op locatie of voor een online programma van 10 of 12 weken, met of zonder begeleiding.

Als gecertificeerd hormooncoach behandel diverse hormonale klachten zoals: ‘alopecia androgenetica, bijnieruitputting (te lage cortisol aanmaak), cortisol verlagen, cellulitis, diabetes type 2, acne, koolhydraatverslaving, libidoproblemen, stress, mannelijke kaalheid, overgangsklachten bij mannen en vrouwen (menopauze en penopauze), menstruatiepijn, endometriose, migraine, niet zwanger kunnen raken, ontstekingen, overgewicht, osteoporose, PCOS en slaapproblemen’. Heb jij last van één van deze klachten, schroom dan niet om contact met mij op te nemen om naar de mogelijkheden te informeren. Mijn hormoonbalans programma kan ook worden toegepast voor mensen die graag meer energie willen hebben, zich fitter en energieker willen voelen, of gezonder willen gaan leven.

Wil jij graag meer informatie over mijn (online) hormoonbalans programma?

Scrol dan naar beneden en klik op de link: ‘Bekijk het programma’.

Ben je op zoek naar nog meer inspiratie? Bekijk dan dit artikel eens: ‘Ontdek hoe je je hormonale balans herstellen kunt‘.

Een ander artikel wat ik geschreven heb gaat over het vrouwelijke hormoon oestrogeen. Je kunt dit artikel hier lezen:
8 tips om je oestrogeen te verminderen

Ik ben benieuwd wat je van mijn artikel ‘Ontdek hoe je je cortisol verlagen kunt’ vindt? Kun je mij dit laten weten door een bericht achter te laten onderaan dit blog? Delen op social media wordt gewaardeerd!

Met gezonde groet,

Gilbèrt Brouwer

Bij steeds meer mensen raken hun hormonen ontregeld. Dit kan voor allerlei klachten zorgen zoals: ‘bijnieruitputting, cellulitis, diabetes type 2, libido-problemen, mannelijke kaalheid, menstruatieproblemen, migraine, niet zwanger kunnen worden, ontstekingen, PCOS, slaapproblemen, osteoporose etc’. Kortom teveel om allemaal te benoemen. Daarnaast kunnen er ook allerlei gezondheidsproblemen ontstaan, die moeilijk of niet te duiden zijn. Althans, door de reguliere geneeskunde. Ik noem het vage klachten, vaak als gevolg van een hormonale disbalans. Wil jij allereerst weten of jouw hormonen ontregeld zijn? Doe dan nu deze hormoon disbalans test. Is dit niet nodig en weet je al dat je hormonen uit balans zijn? Bekijk dan nu gelijk mijn 5 tips, waarmee je je hormonen weer in balans brengen kunt. Lees meer

Is er bij jou diabetes type 2 geconstateerd? Dan is het goed dat je dit leest. In dit artikel vertel ik je namelijk alles over diabetes en de meest geschike diabetes medicatie voor type 2. Diabetes 2 is een aandoening waarbij je glucosehuishouding is verstoord en er hyperglykemie optreedt (een te hoge bloedsuikerspiegel). Als je te lang een te hoge bloedsuikerspiegel hebt, is dit schadelijk voor jouw lichaam. Het kan er onder andere voor zorgen dat:

• Je zenuwuiteinden beschadigd raken;
• Je een nierbeschadiging krijgt;
• Je last krijgt van een open wond, een hoge bloeddruk en soms ook een hersenbloeding.

Lees meer